ZIN & ONZIN VAN BLOCKCHAIN BIJ HET AUTOMATISEREN

SPECIFIEKE TECHNOLOGIE VOOR SPECIFIEKE TOEPASSINGEN

Bij het woord ‘blockchain’ doemt al snel het beeld op van cryptomunten zoals bitcoin, en alle bijhorende pieken en dalen. Maar de technologie achter die digitale munten blijkt ook erg handig voor automatisatieprocessen. Niettemin moeten bedrijven blockchain wel correct gebruiken, en niet te veel meegaan met de hype. Blockchain is namelijk geen wondermiddel dat alles zal vervangen, maar eerder een specifieke technologie voor specifieke toepassingen.

WAT IS BLOCKCHAIN?

Blockchain is een soort decentraal grootboek. Het is een technologie om digitaal transacties te registreren zonder dat één partij er controle over uitoefent. Blockchain heeft een aantal belangrijke kenmerken.

Decentraal

In tegenstelling tot een normale database is er bij blockchain niet één partij die er controle over heeft, en dus data mag toevoegen of aanpassen.

Schaars of overdraagbaar

In digitale systemen heb je namelijk meestal geen schaarste. Een normaal digitaal document kun je bijvoorbeeld zoveel kopiëren als je wilt. Een blockchainsysteem maakt daarentegen data niet-dupliceerbaar, één bitcoin kun je zo niet zomaar 10 keer kopiëren zoals je dat met een digitaal bestand doet.

Transparant

In de meeste blockchainsystemen zien alle deelnemers welke transacties er gebeuren en welke data iedereen op de blockchain plaatst. Je deelt die data dus met andere spelers in het ecosysteem.

Onuitwisbaar

Eens je een transactie in een blockchain zet, bestaat er altijd een bewijs van. Je kunt natuurlijk die transactie veranderen, maar er bestaat steeds een spoor van die eerste transactie die iedereen kan nakijken.

TOEPASSINGEN

Cryptomunten zoals bitcoin gebruiken de bovenstaande kenmerken om een munt te bouwen zonder dat één partij die controleert, zoals een bank of een overheid. Maar de mogelijke toepassingen van blockchain gaan verder dan enkel het financiële, en sectoren zoals overheid, manufacturing en logistiek kunnen allemaal voordeel halen uit de technologie.

VOOR- EN NADELEN

Niettemin is het goed uitkijken in welke gevallen blockchain al dan niet nuttig is. Blockchain doet nl. fundamenteel hetzelfde als een database: het registreert digitale trans­acties. Het is daarnaast trager en techno­logisch complexer dan reguliere IT-systemen.

Vereisten

Daarom zijn er belangrijke vereisten om op te letten wanneer je bepaalt of een specifieke use-case een case voor blockchain is.

Roderik van der Veer, oprichter en CTO van het blockchainbedrijf Settlemint, haalt er zo drie aan: ”Je hebt een shared database nodig. Je hebt dus een database nodig waarbij je data deelt tussen verschillende partijen. Maar wel één die decentraal is, en waarbij één actor niet een andere speler toegang kan ontzeggen tot de databank. Daarnaast heb je immutability nodig. In een blockchainsysteem kan niemand zomaar data aanpassen. Fouten kun je natuurlijk rechtzetten en je kunt waardes wijzigen. Maar als dat gebeurt, is er altijd een transparant register van. De IT-dienst van één actor kan dus niet zomaar data aanpassen voor anderen. Bovendien wil je smart contracts gebruiken. Smart contracts zijn een soort contracten boven op blockchain, die autonoom en transparant ver­lopen. Het is een soort computerprogramma dat bv. zegt dat wanneer een container in de haven van Antwerpen toekomt, bedrijf A automatisch een bedrag aan bedrijf B betaalt. Je zou enkel blockchain mogen gebruiken wanneer je minstens twee van die drie elementen nodig hebt.”

Roderik van der Veer (Settlemint): "Enkel blockchain gebruiken wanneer je minstens twee van de drie elementen nodig hebt"

Traceability voor manufacturing

“Belangrijk voor blockchain is het eco­systeem”, voegt Anna Hristoskova, expert bij het kenniscentrum Sirris, daaraan toe. “Blockchain is namelijk niet zomaar een technologie die je binnen één bedrijf toepast, maar iets wat vooral nuttig is wanneer er verschillende actoren bij betrokken zijn. Concurrenten bijvoorbeeld kunnen via blockchain toch op een goede manier digitaal samenwerken. Wat natuurlijk nuttig is voor automatisatie­processen.”

In het geval van manufacturing heeft blockchain bijvoorbeeld veel potentieel om de traceerbaarheid van ketens te verbeteren.

“De belangrijkste use-case van blockchain voor manufacturing gaat over de traceability van het hele proces“, vertelt Hristoskova. “Elke stap van het productieproces dus opvolgen en registreren. Je zorgt voor een ‘provenance’ van elk onderdeel, en zo weet je voor elk product welk bedrijf het heeft aangeraakt en welke processen daarvoor zijn gebeurd.”

Industriële processen zijn vandaag namelijk erg complex. Eén onderdeel zal zo via een reeks bedrijven gaan alvorens het wordt afgewerkt of in een eindproduct belandt. En dat proces traceren met papier blijkt vaak een hele administratieve opgave. Tegelijk bestaat er soms concurrentie of wantrouwen tussen de verschillende bedrijven in de keten. Een decentraal systeem past daarentegen perfect in dit soort situatie. Via blockchain kun je dit soort ketens dus opvolgen en digitaliseren.

Anna Hristoskova (Sirris): "Concurrenten kunnen via blockchain toch op een goede manier digitaal samenwerken"

Postzegels besparen

Een vergelijkbare situatie zie je in de logistiek. Opnieuw moet cargo daar door complexe ketens gaan, tussen bedrijven die elkaar soms wantrouwen of met elkaar concurreren. Blockchain biedt hier opnieuw soelaas.

Iets waar het Antwerpse bedrijf T-Mining expert in is. Zij bouwden bijvoorbeeld een blockchainsysteem om de fytosanitaire certificaten voor Nieuw-Zeelandse appelen beter tot in België te krijgen.

“Zo'n certificaat wordt behandeld door een grote reeks actoren”, vertelt Nico Wauters, CEO van T-Mining. “En dit hele proces verloopt van­daag via papier; je zit dus met een hele berg formulieren. Als je dat via blockchain doet, hou je die berg onder controle, maar krijg je ook een spoor dat onuitwisbaar is. Zo kun je de hele keten van een lading appels transparant nakijken. Op die manier ben je er ook zeker van dat het certificaat dat je doorkrijgt, het originele document is. Ten slotte draag je het document ook echt over van de ene partij naar de andere, zo is er op elk moment maar één partij die het geldige document in handen kan hebben.”

En daarnaast automatiseer je natuurlijk ook heel wat administratie. “Je bespaart bij wijze van spreken voor elke container honderden euro’s aan papierwerk en postzegels”, vertelt Wauters.

Nico Wauters (T-Mining): "Met blockchain hou je de papierberg onder controle én krijg je een onuitwisbaar spoor"

Digital twins

Blockchain is dus een goede tool om een complexe keten te digitaliseren wanneer die verschillende en soms tegengestelde actoren bevat. Maar de implicaties van blockchain gaan ook verder. Dat je via blockchain kunt samenwerken met concurrenten, zorgt er zo voor dat het businessmodel van sommige bedrijven verandert of dat sommige tussen­personen hun rol in vraag moeten stellen.

Blockchain biedt daarnaast ook technolo­gische voordelen, het zou bv. digital twinning vooruit kunnen helpen.

“Op een blockchain kan je een eigen digitale munt, of token, bouwen”, vertelt Wauters. “Zo’n digitale token kan je ook linken aan een fysieke container. Wanneer die container doorheen de keten gaat, geven de verschillende actoren die token ook door, en zo weerspiegelt die de onderliggende container. Tegelijk bevestigen we misschien ook data aan die token, bijvoorbeeld de next mode of transport van de container. Wat enorm belangrijke informatie is voor een terminal, want zo kunnen zij hun logistiek algoritme verbeteren. En ook andere partijen zoals de expediteurs winnen hierbij, omdat ze een beter zicht krijgen op wanneer bijvoorbeeld een container gelost zal worden op de kade.”

UITDAGINGEN

Niettemin heeft blockchain ook een reeks uitdagingen, die elk bedrijf dat ermee aan de slag wil, in gedachte moet houden.

Technologie

Blockchain is ‘maar’ een technologie. Het is belangrijk om eerst een use-case te bedenken, en dan pas te beslissen of blockchain de correcte technologie is om die case mee uit te voeren.

Complexiteit

Blockchain is technologisch complex. Er zijn bijvoorbeeld nog problemen op het gebied van schaalbaarheid en er zijn relatief weinig IT’ers die een goede kennis van de technologie hebben.

Publiek

Blockchain is publiek. Je zal dus als bedrijf moeten beslissen welke data je op de blockchain wilt zetten en welke data je niet publiek wilt delen.

Samenwerking

Blockchain betekent samenwerken. Om een blockchainproject succesvol te maken, zal je moeten samenwerken met andere actoren, die vaak je concurrenten zijn. Dat op een correcte manier doen is dus cruciaal. Want hier falen de meeste projecten.

HOE BEGINNEN MET BLOCKCHAIN?

Als je er dan toch voor kiest om een blockchainproject op te starten, doorloop je het best een reeks stappen.

Begin met een use-case

Idealiter één die relatief klein en duidelijk afgebakend is. Zo test je het effect van blockchain duidelijk voor jouw bedrijf en de keten waarin die zich bevindt.

Zorg voor buy-in van het management

Senior management, zeker in grote bedrijven, moet ook akkoord gaan met het experiment en eraan meewerken. Wat belangrijk is omdat het vaak gaat over samenwerken met andere spelers in de sector.

Bouw een ecosysteem

Zorg dat je verschillende partners aan tafel krijgt in de keten die je wilt automatiseren via blockchain. Deze stap is vaak de belangrijkste, en een goedwerkend consortium bouwen is een cruciale basis voor elk blockchainproject.

Kijk naar de technologie

Pas na al die stappen kijk je dus pas naar blockchain zelf. Hier kan je een gespecialiseerde vendor of advieskantoor contacteren om een technologische oplossing te bouwen, haalbaarheidsstudies te doen of advies te bieden bij onderwerpen zoals het businessmodel.